Pieter Bergé

In de meeste muziekgeschiedenissen is Ives amper meer dan een curiosum. Steevast wordt hij “de vader van de Amerikaanse muziek” genoemd, maar dat klinkt (ten onrechte!) een beetje alsof je geroemd zou worden als de uitvinder van Russische rode wijn: die bestààt wel maar… Een jammerlijke misvatting is dat. Ives is een genie zonder weerga en een vernieuwer van de bovenste plank: hij schreef atonale stukken vóór de Oostenrijker Schönberg, experimenteerde met kwarttonen vóór de Tsjech Haba, ontwierp polyritmische constructies vóór de Rus Stravinski, bedacht muziek voor meerdere orkestgroepen tegelijk vóór de Duitser Stockhausen, en leverde postmoderne composities af meer dan een halve eeuw voor dat woord in Europa werd uitgevonden. Toegegeven, éérst zijn is niet het enige wat telt in de kunst, maar dat is het juist: Ives was niet alleen eerst, hij was ook steengoed! Hoog tijd dus om zijn stem wat luider te laten klinken. En om ons tegelijk wat vragen te stellen over de manier waarop wij in Europa de muziekgeschiedenis ‘construeren’.

"Waarom de tonaliteit voor eens en altijd afgeworpen zou moeten worden, begrijp ik niet. Waarom zij er altijd zou moeten zijn, begrijp ik niet. Het hangt, lijkt mij, voor een groot deel af van wat iemand tracht te doen, van de state of mind, het uur van de dag en andere toevallige omstandigheden van het leven – een beetje zoals kleren afhangen van de temperatuur." – Charles Ives (Enkele impressies over ‘kwarttonen’, 1925)